Archeologie in Zuiderloo
In ons mooie Zuiderloo liggen schatten uit het verleden verborgen. Archeologisch onderzoek is verplicht als een gebied opnieuw ingericht wordt. Zo voorkomen we dat ons verleden verloren gaat.
Een nieuwbouwwijk met een verleden
Als je nu door de fraaie nieuwbouwwijk Zuiderloo loopt, is het moeilijk voor te stellen dat dit stuk van Heiloo zoveel archeologie heeft prijsgegeven. Zuiderloo is de eerste uitbreidingswijk van Heiloo waarbij van tevoren, vanaf 2008, op grote schaal archeologisch onderzoek is uitgevoerd.
De grote naoorlogse nieuwbouwwijken in Heiloo – zoals overigens op de meeste plekken Nederland – werden tot het einde van de 20e eeuw vaak nog aangelegd zonder archeologisch onderzoek. De archeologische kennis bestond vooral uit kleinere onderzoeken en toevalsvondsten.
Eén van de mooiste toevalsvondsten uit Heiloo is gedaan in het huidige Zuiderloo: in de jaren 30 van de vorige eeuw vond een boer langs de Vennewatersweg een setje van 1 bronzen en 4 vuurstenen sikkels. Ze waren rechtop in het zand achtergelaten en dus niet achteloos weggegooid of verloren. De sikkels komen uit de bronstijd (2000 – 800 voor Chr.).
Tussen de moesbedden
De strandwal waarop Heiloo, maar ook Limmen en Alkmaar zijn gelegen, is een langgerekte zandrug. Vanwege zijn iets hogere ligging zijn daar in het verleden, naast nederzettingen, ook akkers aangelegd. Deze akkers bestonden in de 19e en 20e eeuw vooral uit zogenaamde moesbedden: diep omgespitte stroken voor het telen van onder andere aardbeien.
Ook met de bollenteelt is veel grond omgespit, soms tot wel 2 meter diep. Deze agrarische activiteiten hebben de hoogste archeologische niveaus vaak verstoord, maar soms komen er toch nog resten tussen tevoorschijn. Zo is in het noordwesten van Zuiderloo een nederzetting uit de vroege middeleeuwen opgegraven (6e – 9e eeuw na Chr.).
Helaas hadden vindplaatsen uit de Romeinse tijd (15 voor Chr. tot 450 na Chr.) en ijzertijd (800 – 15 voor Chr.) minder geluk: deze bleken wel grotendeels verstoord. Meestal werden alleen nog de resten aangetroffen van de dieper ingegraven sporen, zoals waterputten.
Vooral veel vondsten uit de bronstijd
Dat archeologen tussen de verstoringen in de top van de strandwal hier en daar toch vindplaatsen konden terugvinden die niet verstoord waren, was al een verrassing. Groter nog was de verrassing dat iets dieper – ongeveer 1 meter – resten uit de bronstijd (2000 – 800 voor Chr.) tevoorschijn kwamen.
Bij bijna alle grote en kleine opgravingen die sinds 2008 in Zuiderloo zijn uitgevoerd, stuitten de archeologen op resten uit de bronstijd. Denk aan paalsporen van boerderijen en voorraadschuurtjes, akkerlagen met zogenaamde eergetouwkrassen (een eergetouw is een soort ploeg), heel veel pootindrukken van runderen en 1 voetafdruk van een mens. Deze laatste is met omliggende grond in zijn geheel gelicht en is nu te bewonderen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Ook zijn er de resten teruggevonden van minimaal drie grafheuvels. Deze werden gemarkeerd door kringgreppels of een palenkrans. De houten palen zijn vergaan, maar de paalkuilen waarin deze stonden, zijn wel teruggevonden.
Waar kan ik archeologische vondsten uit Zuiderloo nog zien?
In Zuiderloo zelf is op 1 plek een palenkrans gereconstrueerd die om een grafheuvel uit de bronstijd heeft gestaan. Deze staat op de hoek van de Populier en de Spanjaardlaan.
Alle vondsten van archeologische opgravingen gaan uiteindelijk naar het depot van de provincie. Het archeologische depot van de provincie Noord-Holland staat in Castricum: het Huis van Hilde(Verwijst naar een externe website). De vele duizenden vondsten uit Zuiderloo - aardewerkscherven, botfragmenten, metalen objecten - liggen hier veilig opgeborgen. Een selectie van de vondsten is te zien in de vaste expositie.
Een paar hele bijzonder vondsten uit de bronstijd zijn op dit moment te bewonderen in het Rijksmuseum van Oudheden(Verwijst naar een externe website) in Leiden. Daar loopt de expositie ‘Bronstijd. Vuur van verandering’(Verwijst naar een externe website). Onder andere de sikkels en de voetafdruk uit Heiloo zijn daar te zien tot en met 16 maart 2025.
Heiloo kent een actieve archeologische vereniging, Baduhenna(Verwijst naar een externe website). Veel leden van deze vereniging hebben ook als vrijwilliger meegeholpen met de opgravingen. Ze hebben een klein archeologisch museum in het Museumkwartier bij Landgoed Willibrordus.